DirkJan Vos - d.vos35@chello.nl
Amsterdam - Den Haag 1960
+++
! UPDATE 8 MEI 20-22 !
(klik)
+++
Haagspraak #2 - Du Midi
Mijn eerste bioscoopervaring was ergens rond 1965 toen ik een jaar of vijf, zes was. Ik ging met mijn oma en opa naar Sneeuwwitje van Walt Disney in de Haagse Passage-bioscoop. Bestaat niet meer. Ik kan me van de film nog het einde herinneren met de kwaadaardige heks. Het maakte indruk.
In de jaren daarna ging ik voornamelijk naar onze buurtbioscoop Du Midi in het Bezuidenhout, in de 2e Carpentierstraat, op de hoek van de Juliana van Stolberglaan, de laan waar ik ook tot mijn middelbare school woonde.
In Du Midi draaiden op de woensdagmiddag en mogelijk ook in het weekend kinderfilms. Het waren niet de beste films, soms was er een uitschieter met een live-action-film van Disney, maar vooral ook de Nederlandse kinderfilms van Henk van der Linden als Dik Trom, Pietje Bell en Sjors en Sjimmie. Als kind en jonge tiener zag ik al dat ze heel slecht waren en amateuristisch gemaakt. Voor de ouderen draaiden er 's avonds min of meer recente films die in andere bioscopen waren uitgedraaid. Daar ben ik later eigenlijk nooit zo naar toe geweest.
Bij de jeugdfilms was het vaak rumoerig in de zaal en werd er ook door wat schoffies uit de buurt rottigheid uitgehaald, bijvoorbeeld door erwten naar het doek te gooien. Maar er was een oudere vrouw met een knotje en een streng uiterlijk met bril die de leiding had over de bioscoop. Ze greep altijd ogenblikkelijk in en schroomde niet om iemand de zaal uit te gooien. We waren bang van haar, een soort van feeks.
Maar al voor mijn veertiende jaar (de leeftijdskeuring toen) ging ik niet meer naar kinderfilms, maar naar de grote spektakel- en actiefilms als James Bond. Du Midi was verleden tijd. En ik was ook inmiddels verhuisd naar het Benoordenhout.
Maar op het eind van mijn tienertijd maakte ik weer kennis met de bioscoop. Mijn ietwat oudere zus had er een part-time-baantje als ouvreuse en zo kwam ik op mijn achttiende er ook part-time te werken achter de kassa, een baantje naast mijn studie. Mijn ouders waren blij met onze bijbaantjes, want zo hoefden ze voor ons niet meer het ziekenfonds te betalen, dat deed Du Midi nu.
En dan ga je toch anders tegen zo'n bioscoop aankijken, kwa geschiedenis. Zo wist ik al snel dat de bioscoop kort voor de oorlog gebouwd was als synagoge. Het zal niet lang gebruikt zijn door de oorlog, maar het moet ook na de oorlog nog een aantal jaren zijn gebruikt totdat het sloot en werd verkocht.
In 1930 telde Den Haag ruim 10.000 Joden en na de oorlog waren dat er een 2.000, waarvan de meesten ondergedoken hadden gezeten. In de oorlog werden de diverse synagogen geplunderd. Een aantal synagogen werd na de oorlog gesloten en verkocht, waaronder de latere Cinema Du Midi die in 1959 werd geopend. En de koper van de synagoge zal dan de man zijn geweest die ik nu als de eigenaar van Du Midi kende, de heer Schaap, een joodse man, die toen ik er werkte al erg oud was, hij werd ook de 'ouwe Schaap' genoemd. Ik denk dat hij al tegen de tachtig liep.
(NB: In 20-22 hoor ik in de documentaire 'Door de lens van Mau Schaap' (zie verder bij de updates) dat toen de oorlog uitbrak er 17.000 Joodse Hagenaars waren en na de oorlog 5.000)
Maar toch kwam hij nog een paar maal per week met zijn Citroën DS langs en bemoeide zich vooral met de weekomzet. Hij had altijd twee koffertjes bij zich. Daar vervoerde hij het geld mee. Ik groette de man wel altijd, maar veel praten met hem deed je niet. Wel werd ik een paar maal met een van zijn koffertjes naar de bank in de Therisiastraat gestuurd om enkele tienduizenden guldens af te storten. Ik vond dat toen toch wel verantwoordelijke en enigszins riskante, zo niet gevaarlijke opdrachten.
Voor de ouwe Schaap was geen opvolging, ik geloof niet dat zijn kinderen enige interesse hadden. En zo goed ging het ook niet met de bioscoop. Jongeren bleven liever thuis tv kijken en ouderen hadden de films die 's avonds draaiden vaak al gezien. Maar soms was er ook een hit met een film, zoals met Annie Hall van Woody Allen en Watership Down. De laatste film was een tekenfilm die het in andere bioscopen niet bijzonder had gedaan. Du Midi mocht hem afdraaien, maar opeens wordt het thema-nummer van de film, Bright Eyes van Art Garfunkel, een enorme hit en trekt de film opeens volle zalen. Ik heb dat nummer daardoor vaak gehoord, te vaak.
Alle ouvreuses en kassiers waren jonge mensen van mijn leeftijd. We hadden zo een leuk clubje dat onder leiding stond van Rob Klomp, de bedrijfsleider en die studeerde aan de heao. Maar de algehele supervisie was nog steeds in handen van die oude heks die ik van vroeger kende. Maar dat bleek een allerliefste vrouw op leeftijd te zijn, al ver over de 65, mevrouw Vieveen. Wat kan een mens zich vergissen. Ze praatte altijd honderduit, over de jeugd van tegenwoordig en over vroeger. Ze wist alles van goede manieren. Een genoegen om naar haar te luisteren. 's avonds werd ze altijd door haar man met de auto opgehaald. Ook even aimabel, hij was musicus geweest in een zigeunerorkestje dat vooral op de Holland Amerika Lijn had gespeeld. Hij had ook altijd mooie verhalen over vroeger.
Dan was er nog een oudere man die wel eens opdook, de heer Lohman, die vroeger voor de KRO had gewerkt. Wat zijn rol precies was weet ik niet meer, maar mogelijk was hij de zakelijke man van de bioscoop, of een adviseur van de ouwe Schaap. En wederom een aardige man die graag over vroeger mocht vertellen.
Tot slot was er nog de operateur die in vaste dienst was en full-time werkte, Robby Rampersad. Een vrij jonge, Hindoestaanse jongen. Wat introvert en gericht op de techniek. Leerde hem wel vrij aardig kennen. Later werd hij de hoofd-operateur van het Omniversum en heb ik hem een keer opgezocht in de indrukwekkende filmcabine met de enorme IMAX-projector.
En zo was het bij elkaar een leuk, klein familie-bedrijf om bij te werken. En vooral onderling met de jongere part-timers was er wel lol en contact. Maar later ging de studie voor en stopte ik, en een paar jaar later in 1984 sloot Du Midi voor goed zijn deuren. Tien jaar later in 1994 werd het gesloopt en nu staat er een woningcomplex. Tot slot nog twee anekdotes die ik me nog goed herinner.
De suikerzakjes
In Du Midi waren twee foyers, een grote beneden en een wat kleinere bij het balkon die alleen open ging als het erg druk was. In de pauze liep er ook iemand in de zaal rond met een houten, mobiel-verkooptableau, vooral voor de chocolade-ijsjes van Florencia met op de buitenkant een pinguïn op de verpakking (NB: Ik heb die grote ijsmachine voor de chocolade-ijsjes ooit ook als kind gezien, achter in de zaak aan de Torenstraat). Enfin, maar in Du Midi was er bij de entree ook een garderobe, daar zat mevrouw Vieveen altijd, want de meest centrale plek. Ook hielp ze mee in de pauze in de foyer, of placeerde ze soms bezoekers. Vooral de laatkomers, met een zaklampje de zaal in.
In de pauze werd er ook koffie geschonken uit een grote, elektrische koffiezet-ketel. Gewone filter-koffie en met een schepje Buisman. Bij de kopjes koffie kreeg iedereen een zakje suiker met de opdruk van de bioscoop. Dat was reclame, maar het had ook als functie dat daarmee het aantal kopjes koffie werd geteld voor de kasopmaak. Er was een speciale doos met suikerzakjes die dus iedere dag geteld werden. De doos zat in een grote kluis waar mevrouw Vieveen over waakte. Maar ja, niet iedereen gebruikte zijn zakje en was fraude niet uitgesloten. Ik geloof niet dat ermee gesjoemeld werd.
De Yorkshire Ripper
De diverse ruimtes in de bioscoop waren met elkaar verbonden door een klein, intern telefoon-netwerk met oude, zwarte, bakelieten telefoons met een draaischijf. Daar werd voor de leut veel gebruik van gemaakt als er niet veel te doen was en je met elkaar wilde praten. In de kassa stond ook een telefoon die op het gewone telefoonnet was aangesloten. Ook voor reserveringen natuurlijk. Aan de telefoon hing een antwoordapparaat voor de tijden dat er niemand was. Het antwoordapparaat luisterde je af en noteerde je soms een reservering. Er zat een standaard-bandje in dat was ingesproken. Maar ergens eind jaren zeventig is de Engelse politie naarstig op zoek naar een seriemoordenaar, de Yorkshire Ripper. Allerlei onopgeloste moorden, maar nu had Scotland Yard een belangrijke aanwijzing; ze hadden de stem van de vermoedelijke dader op band staan. Die kon je beluisteren als je naar een telefoonnummer belde. En zo had iemand van Du Midi naar Engeland gebeld en het huiveringwekkende fragment op het antwoordapparaat opgenomen en zo was het een tijd te horen voor iedereen die belde. Ik heb thuis nog eens gebeld naar de bioscoop en vond het een geweldige grap. Verder leidde het tot geen opschudding, of wat dan ook. Maar vergeten doe je zoiets dan niet.
In de loop van mijn Haagse jaren ben ik in veel bioscopen geweest, heb er ook nog verder in gewerkt, en heb ik veel films gezien. Ook altijd interesse voor de bioscopen zelf gehad. Daar wil ik later misschien nog weleens meer over schrijven. Maar nu eerst deze geschiedenis van Du Midi, een kleine voetnoot uit mijn persoonlijke en de Haagse geschiedenis.
MobyDirk
(Amsterdam - Den Haag 1960)
NB:
De oorspronkelijke synagoge in de Carpentierstraat (nummer 141 D) is ontworpen door de architecten J.S. Baars en J. Hegt. Het werd in 1937 gebouwd en werd in 1938 in gebruik genomen. Aan de zijkant bevonden zich drie langwerpige, gebrandschilderde ramen, gemaakt in het atelier van W. Bogtman, naar de ontwerpen van L. Pinkhof uit Den Helder.
De synagoge kon later makkelijk worden verbouwd tot bioscoop. In een synagoge bevindt zich vaak een balkon met een aparte vrouwengalerij, ook in deze synagoge. En dat werd later het bioscoop-balkon van Cinema Du Midi.
Mogelijk zijn er begin jaren negentig nog house-feesten gehouden, en waren er plannen om er een grote disco van te maken. De details weet ik niet.
Foto Ed Gool
Bronnen: divers. Foto's: Gemeente Den Haag, Haaglander Flickr, CataWiki, Ed Gool.
[ En de Carpentierstraat sprak ik altijd op zijn Nederlands uit, of was de uitspraak Carpentjee-straat? ]
17 oktober 2014 - Op Haagspraak #2 - Du Midi
__
Reactie 25 maart 2020
Ik heb juist je mooie verhaal over Du Midi gelezen. Mijn vader was Mau(p) (Maurits) Schaap van Du Midi en ik ben de jongste van 5 kinderen. Wij zijn allemaar of naar Israel of naar de VS vertrokken. Mijn ouders zijn zelf ook in 1995 naar Israel vertrokken waar zij beiden zijn gestorven.
Ik zal maar in het Engels doorgaan wat dat is gemakkelijker voor mij.
I left Holland in 1977 so by the time you worked in Du Midi I was already living in the US.
Mevrouw Vieveen was for us Tante Ton and her husband was Oom Barend. She originally started working for my mother's father Herman Bedak in the late 1930's. He started several movie theaters in Den Haag and Leiden, among them Thalia in Leiden, Roxy, Alhambra and Hollywood in Den Haag. Many of the movie theaters in Holland were started by immigrant Jews like my grandfather. When the war broke out Ton was extremely loyal to the family and did her utmost to help them survive as Jews under the German occupation. My mother's sister fled with her husband to Switzerland, my mother was very active in the resistance hiding more than 100 Jews. Her parents refused to go into hiding because they thought that their Turkish nationality would protect them. In the Spring of 1943 the Nazis hoped to catch both by mother and her parents figuring that on my mother's birthday she would visit them. They raided the house in the Sonderdanck straat in the evening. My mother escaped over the roofs while my grandparents were taken to Westerbork. After being detained in Westerbork for about a year while the Nazis figured out whether the Turkish nationality should protect them, they were taken to Auschwitz in the Spring of 1944 and murdered on arrival. Ton continued steadfastly to support my mother and my grandparents. During the later part of the war Roxy was looted and nothing at all was left. After the war my parents got married and worked to regain possession of Roxy and Hollywood. Hollywood went to the possession of my mother's sister while Roxy went to my parents. They refurbished Rozy and reopened it in 1949 (I have movies of this occasion). They continued working with Ton and made her a minority partner in the business. Because my father was a Shabbat observant Jew, Ton was fully in charge on Fridays and Saturdays.
When my father bought Du Midi from the Jewish community in Den Haag, of which he was a very active member, Ton again became a minority partner. When my parents took vacations while we were young, Ton often would move into our house in Scheveningen to take care of us.
We worked as kids in both Roxy and Du Midi and one of my brothers even completed the training as a film operator. However, because the Jewish community was decimated my parents saw no future for us as religious Jews in Holland and encouraged all of us to leave for Israel. By the time you started working in Du Midi only one of my brothers was left in Holland. He left for the US in 1979 or 1980.
I also have fond memories of working in Du Midi. Because my father was an independent owner and not part of a chain he was only able to book movies for a second run. He rarely was able to secure a premiere. The movie distributors owned many of the theaters and generally showed movies first in their own theaters. Sometimes my father got lucky. When a documentary was made about Churchill nobody was interested in showing it. After my father secured the premiere rights, Winston Churchill passed away and suddenly everyone wanted to see this movie. Every day the public schools arranged showings for their students.
There were other successful runs of second showings like The Sound of Music and Mash. But in the end the movie theater declining attendance, my father's advanced age (born in 1907), and the competition from television led to years of losses and the eventual closing of both Roxy and Du Midi.
You are correct that the business was all in cash. This was before the time of debit and credit cards. Yes, the cash runs to the bank made us all nervous. We did sometimes experience losses due to employee theft. One cashier figured out how to beat the system. All tickets came on rolls of individually numbered tickets. We calculated the number of tickets sold by noting the beginning and ending numbers. This dishonest cashier then sold tickets from the inner part of the roll and collected the funds for himself. What made us suspicious was that actually all his receipts were correct to the penny. Other cashier often had money counts that were somewhat off which was understandably since under the pressure of quickly moving the line people would make mistakes in calculating the change.
Thanks again for your memories.
Eli Schaap
__
Reactie van Annemieke op Haagspraak:
Hoi. Leuk stukje om te lezen, ik heb er zelf ook gewerkt op donderdagavond en de zondagmatinee, eindeloos Turks Fruit gezien en na afloop de Supremes gehoord, een ander muziekje was er kennelijk niet. Leuke herinneringen aan die tijd, met Rob, mevrouw Vieveen en de heer Schaap. Er was veel saamhorigheid onder de werknemers (meest studenten) veel goede herinneringen aan.
__
Reactie van Beth op Haagspraak.
Beth op 11 april 2016 schreef:
De trouwfilm van de heer Schaap. Wellicht leuk voor de oude bekenden.
https://www.ushmm.org/online/film/display/detail.php?file_num=5749
__
Reactie Arne op 6 augustus 2016:
Hi, lieve mensen, ik behoor tot de groep krakers die dumidi in 1990 heropenden. Het stond al sinds Alien 3 ongebruikt en we oefenden er met onze band en feestten er. Het prachtige pand heeft enorm veel herinneringen bij me achter gelaten. Er was nog stroom in de stopcontacten en de cinema stereo werkte nog. Ik sliep in het elektriciteits hok, de stoelen waren eruit en de dansvloer liep iets scheef af waardoor je tijdens het dansen automatisch naar het witte doek gedirigeerd werd. We hebben niet getracht het pand te slopen of kapot te maken maar het mooier te maken met grafiti en kunst en doeken. Er was gewoon heel veel liefde aanwezig. Niets crimineels in elk geval al zijn we door de beheerder wel van het bed gelicht de eerste nacht. Wat bizonder. Je wordt als kraker wakker in zo’n tempel en je leeft in de illusie dat het van jou is. Een prachtig pand met balkon waarop we een bananenbar runden en waar de projectieunit een inham in het balkon vormde hadden we een dj booth gemaakt. Het feest bruisde met de zielen van filmsterren als waren zij op een futuristische afterparty maar omdat we Dumidi niet geluidsdicht kregen moestten we na burenbeklag de tent al na het eerste feest sluiten. Excuses voor eventuele overlast en respect aan de heer Schaap.
Aanvulling van Gerard Raatgeep op 12 december 2017:
Ik kan zeggen dat er inderdaad gabberfeesten zijn geweest, ik denk dat dat is geweest zo rond midden 1994, de naam was toen "De Gabberton".
Ik kan me nog herinneren dat als je binnenkwam je eerst een stukje rechtdoor kon lopen en dat je dan linksaf het hoekje om de grote zaal had waar kennelijk toen de bioscoopstoelen moeten hebben gestaan.
__
Reactie Ingrid Lohman op 14 juli 2017:
Ik heb dit artikel met veel plezier gelezen, en herken alles wat erin staat want ik ben de dochter van de genoemde heer Lohman. Mijn naam is dus Ingrid Lohman en sinds vandaag heb ik weer contact met de jongen die nu nog steeds in het Omniversum werkt!
Ik ontving van oud-medewerker André een knipsel van de Bezuidenhoutpost van augustus 1980 met een artikel over Du Midi. Bedankt André!
Bij Omroep West is op zaterdag 7 mei de documentaire 'Door de lens van Mau Schaap' uitgezonden, recent gemaakt door Arbel Eshet. Verrassend en zeer interessant natuurlijk en met veel bijzonder filmmateriaal. Via deze pagina waren al filmbeelen van Mau Schaap bekend, met name van zijn huwelijk.
Op de site van Omroep West vind je drie uitgebreide artikelen over de documentaire waaronder één over bioscoop Du Midi en wat maar een klein gedeelte van de docu beslaat, de film gaat vooral over het leven, wederopbouw en behoud van de Haagse, Joodse gemeenschap van na de oorlog dat van 17.000 naar 5.000 Joodse Hagenaars was gegaan. Mau Schaap heeft in zijn leven als amateurfilmer van alles gefilmd en is veel van dit bijzondere materiaal nu te zien.
Mau schaap werd eerst eigenaar van bioscoop De Roxy in de Boekhorststraat en later ook van Du Midi dat voorheen een synagoge was geweest en de bijnaam kreeg waar ik nu pas voor 't eerst van hoorde 'cinegoge'. Op de webpagina kun je een fraai filmfragment van de opening van Du Midi zien in 1960, mijn geboortejaar.
Ik heb de documentaire inmiddels gezien en die was indrukwekkend en hoe bijzonder ook verschillende gecombineerde aspecten, zoals Mau Schaap de amateurfilmer en zn professie als bioscoopexploitant en hij was een Joodse overlever van de oorlog die een synagoge ombouwde tot een amusementstempel ...
De documentaire kwam tot stand doordat zijn zoon Eli Schaap de films van zijn vader onlangs terugvond, maar al in 20-20 heb ik met hem contact gehad (zie ook een reactie van hem hierboven in het Engels) en ik hem met klem wees om de films die hij had te laten conserveren en archiveren, bijvoorbeeld door Het Haags Gemeentearchief. Binnenkort ga ik hem weer mailen en wat uitwisselen over de documentaire, een klein, maar zeer waardevol monument en een belangwekkend filmdocument over de Joodse geschiedenis in Den Haag.
De documentaire 'Door de lens van Mau Schaap' is nu permanent terug te zien:
Door de lens van Mau Schaap
- Arbel Eshet / Westdoc - Mei 20-22 - 40 min. Omroep West -
+++
DirkJan Vos - d.vos35@chello.nl
( klik op logo voor HOMEPAGE )