DirkJan Vos - d.vos35@chello.nl
Amsterdam - Den Haag 1960
Even voor twaalf uur op een koude zondagmiddag in november sta ik met mijn nog jonge zoon en zijn moeder, mijn ex, op de kade van het Westerdok aan de overkant bij het Centraal Station in Amsterdam. De intocht van Sinterklaas is aanstaande. 1998.
Op de plankieren van het Noord-Zuid Hollandsch Koffiehuis aan de overkant zingt Harry Slinger met zijn rode mutsje Sinterklaasliedjes met een zwartepietenorkestje. Met zijn Mokumse tongval is het aanstekelijk en kostelijk. Naast hem verschijnt burgemeester Job Cohen, met ambtsketen. Het is wachten totdat de Sint van de rechterzijde onder brug verschijnt in de 'stoomboot'. We staan vlakbij de St. Nicolaaskerk en dan wordt het 12.00 uur. De klokken beginnen te luiden, Harry Slinger zet nog een klassieker in en daar verschijnt de boot met de Sint.
Ik heb mijn zoon op de arm om het hem allemaal goed te laten zien, en ik ben diep ontroerd. Niet alleen vanwege het meebeleven van mijn zoontje, maar ook voor mijzelf. Het gaat over het hele spel van traditie en (on)geloof en over mijn eigen kindertijd. Sinterklaas is er niet alleen voor kinderen, maar vooral ook voor ouders en oma's en opa's. De intocht toen was een emotioneel hoogtepunt. Op het sentimentele af.
Recente foto van de Nutsschool in de Merkusstraat in Den Haag. Op de bovenste verdiepingen zat de meisjes-MMS. Die ging later op in het Nederlands Lyceum waar ik ook op kwam te zitten.
Mijn eerste herinneringen aan Sinterklaas zijn niet aan de kleuterschool, maar pas aan de eerste klas lagere school op de Nutsschool, Bezuidenhout, Den Haag. De eerste klas, met de jonge juffrouw Beunders.
En dan nadert de Sinterklaastijd en ik ben goed-gelovig. De Sint is een oude man die nooit dood gaat, uit Spanje komt en naar Nederland vaart met zijn Pieten, om op zijn verjaardag cadeautjes te brengen voor de kinderen. De Zwarte Pieten stoppen 's nachts via de schoorsteen snoep in je schoen in ruil voor een bakje water en een wortel voor het paard. Je moet wat.
Dan de dag van Sinterklaasavond. De Sint komt 's middags op bezoek bij onze school en lieve kinderen worden beloond en de stoute kinderen gestraft: ze gaan mee met de zak van Piet naar Spanje. Er hing naast het vooruitzicht van de cadeautjes een doem over. Sinterklaas kwam in de volle gymzaal met zijn grote boek en riep kinderen naar voren. Ik was zes jaar en bang. Bang voor Sinterklaas de Pieten en ik werd naar voren geroepen. Hoe het gesprekje en-plain-public ging weet ik niet meer, maar ik was blij dat het voorbij was.
Maar 's avonds thuis, met mijn iets oudere zus en familie, waren alle spanning en angst verdwenen, en verheugde ik me op pakjesavond en wist dat ik niet zou worden overgeslagen. We vierden het thuis op de Juliana van Stolberglaan, een benedenverdieping en nog met een kolenkachel in de voorkamer om je schoen bij te zetten. En hard zingen. Het heerlijk avondje was begonnen.
Vol verwachting klopte mijn hart en daar werd ineens hard op de voordeur gebonkt! Ik rende naar de deur, deed de deur open en zag nooit iemand, alleen de paar zakken met cadeaus. Gelukkig maar en ik was gelukkig met de vele cadeaus en ook met al het snoepgoed, zoals marsepein, pepernoten, suikerbeesten en chocoladeletters. Ik kon niet lang wachten om er al van te snoepen en wat ik ook gelijk deed.
Een paar jaar later kwam de ontgoocheling. Het was een combinatie van geruchten om me heen; Sinterklaas bestaat niet en het vinden van verbrande boterhammen in de kolenkachel: De Sint had ze niet meegenomen, maar mijn vader en moeder hadden die in de kachel gestopt. En ik hoorde bij de Jamin in de buurt een moeder zeggen dat ze snoep kocht voor in de schoen. Een ontgoocheling en ontmaskering: Sinterklaas bestaat niet! Hoe heb ik het ooit kunnen denken, dacht ik toen, ook dat de Zwarte Pieten door de schoorsteen konden. Magisch denken. Ik wist al van de evolutie, de oerknal en dna. Maar dit was een schok en ik nam me voor om nooit meer ergens in te geloven. Mijn prille kindertijd was voorbij, en nu nog steeds geloof ik nergens in. Voor dat inzicht is Sinterklaas bijzonder nuttig.
De intocht van de Sint kende ik alleen van de tv, met Mies Bouwman en de Hoofdpiet, en met later ook verwikkelingen, zoals ook nu met het Sinterklaasjournaal. Pas later kwam ik erachter dat Piet Römer de hoofdpiet was en pas nog heel veel later dat Adri van Oorschot de Sinterklaas was. Ze speelden een mooie rol.
Een paar maal ben ik bij een intocht geweest in Den Haag, maar toen was ik al niet meer gelovig en ging ik kijken voor het kleine spektakel en voor het gratis uitgedeelde snoep. En de Sint kwam toen nog niet aan in de Scheveningse haven zoals nu, maar per trein, zoals station Mariahoeve of Centraal Station. Maar er stonden niet veel mensen en kinderen langs de intocht, je liep er achteraan, en eenmaal meegelopen tot het einde bij het Juliana Kinderziekenhuis in de Vogelwijk. Het was een opwindende volgtocht geweest, ook met de muziek van de fanfares.
Daarna was het freewheelen en nog wel cadeaus incasseren, maar zonder veel emotionele overtuiging en binding met de Sint, maar het was toen al nostalgie. Thuis vierden we het daarna enkel met de cadeautjes en niet met gedichten of surprises.
In de hoogste klassen van de lagere school met meester Schnabel deden we met Sinterklaas wel aan surprises in de klas. Was creatief en gezellig. Zo maakte ik een mooie molen voor Frans Rutten. Een surprise die ikzelf kreeg was een grote tv, maar daar zat alleen als presentje een plastic Bic-pennetje in. Ik voelde me zeer verlegen, maar zei toch, Dank u Sinterklaajse. Maar de klas had gegniffeld, want in de zijkant van de surprise zat nog een boekenbon verborgen. Opluchting en dat is natuurlijk ook een surprise. Verder nooit een rollade van watten en stroop gehad.
Uit die tijd herinner ik me nog een Sinterklaasbezoek bij mijn oma en opa thuis voor mijn toen veel jongere neefjes en nichtjes. En Sinterklaas werd gespeeld door de Italiaanse vriend van de oude huishoudster van mijn oma en opa, Regrutto, de vriend van tante Jo. Ik wist hoe het spel toen in elkaar stak.
Het Nederlands Lyceum - Den Haag
En toen brak mijn tienertijd aan op de middelbare school. Op Sinterklaasdag was er altijd een ludieke bijeenkomst in de aula van het Nederlands Lyceum en werden door Sinterklaas opvallende docenten en leerlingen naar voren gehaald onder luid gejuich en gejoel. Humor. Zoals bij mijn gymleraar Verkijk,die ik al jaren kende van de lagere school. Hij droeg als het koud was altijd een dikke bontjas en nu moest hij op het podium voor de Sint, met zijn jas aan, op een mini-fietsje met een helmpje op, over het podium een paar rondjes fietsen als een beer in circus Boltini. De grap van het feest. Hartelijk om gelachen.
En toen kreeg ik vaste verkering met mijn eerste vriendin, zeg maar een lange relatie, en zij had nog een jonger zusje, een jongere broer middenin en een nog wat oudere zus. En zij vierden als gezin Sinterklaas uitbundig en met gedichten en surprises, en ook met de aanhang erbij, een volle kamer. Ik voelde me daar toen als een vis in het water op de gezellige, lange Sinterklaasavonden en deed met veel enthousiasme aan alles mee: ik kon leuk dichten en surprises maken. De broer van mijn vriendin en ik kregen altijd allebei de nieuwe Bescheurkalender van Koot en Bie. Ik heb ze nog allemaal, ongescheurd.
Nadat de relatie met mijn eerste vriendin over was kwam Sinterklaas voor lange tijd in een rustig en afstandelijk water. Ik was in mijn twintigerjaren en met heel andere dingen bezig. Op 5 december kwam ik nog wel bij mijn ouders voor een lekker hapje eten en een stukje banket bij de koffie. Geen echte cadeaus meer, maar een zonnebloem of een snip: een briefje van vijftig of honderd gulden. Daar had ik in het uitgaansleven ook meer aan. Mijn goede vriend Lester kreeg toen van zijn ouders ieder jaar een vuurtoren (biljet van 250 gulden) in een chocoladeletter. Later op de avond van 5 december troffen we elkaar in het Haags Filmhuis of de Ganja.
En toen kwam ik op mijn vijfentwintigste de liefde van mijn leven tegen, heel verhaal en half leven. Maar zij verhuisde terug naar Amsterdam. Toen ons eerste kind, een zoon werd geboren in 1994, probeerde ik ook naar Amsterdam te verhuizen.
En dan duurt het nog een paar jaar voordat je met een jong kind aan Sinterklaas kan doen. Maar toen het zover was heb ik toch uitgepakt. En ik was dubbelhartig, aan de ene kant wilde ik hem het Sinterklaasfeest helemaal laten meemaken, maar aan de andere kant wilde ik hem ook niet te lang laten geloven in zo'n sprookje. Een goede vriend bezwoer me om de leugen rondom de Sint niet te verklappen. Dat heb ik ook niet gedaan en later bleek dat mijn zoon ons nog wat langer heeft voorgehouden dat hij geloofde, bang dat hij was dat hij dan niets meer zou krijgen. Zijn speelgoedbijbel was de gids van Intertoys. Hij wilde alles wel hebben en op pakjesavond met de familie van mijn vriendin, het eerste kleinkind in de familie, werd hij overladen met cadeaus. Opa vond het veel te veel, maar mijn zoon dook helemaal hyper in de juten zakken met cadeautjes. De ouderen deden het rustig aan en schreven we voor elkaar mooie gedichten met daarbij een goed boek en natuurlijk sokken, die horen er altijd bij.
Met mijn gelovige zoon ging ik ook naar de Bijenkorf op de Dam, waar grote pietenpoppen in touwen naar boven en beneden klommen. Hij was er bang van, en een hulp-Sinterklaas een handje geven was er niet bij. Op zijn lagere school in de Plantagebuurt waren ze al afgestapt van de racistische Zwarte Piet en waren er Kleuren Pieten. Prima zo en nooit een probleem geweest. Goed juist en Zwarte Piet was al lang niet meer de boeman met de zak en de roe zoals ik hem gekend had. Verandering en aanpassing zijn van alle tijden.
En zo kreeg mijn zoon ook nog een zusje (ook met mijn ex) die ongeveer hetzelfde meemaakte, al was ze minder in de Sint dan hij.
En nu zijn ze een stuk ouder, maar mijn zoon speelde in het laatste jaar van zijn middelbare school (en ook nog twee jaar daarna) de Sint. Het wordt, net als bij mij vroeger, in de aula gevierd met het naar voren halen van docenten en leerlingen. En dat deed hij met verve en ook met humor. Een mooi hoogtepunt en afsluiting van zijn schoolcarrière. En mijn dochter zit nog op dezelfde school en speelt wel voor Zwarte Piet. Ook mooi om zo mee te doen.
Mijn dochter staat links en mijn zoon in het midden - 2013 - (Ik heb wel meer foto's rondom Sinterklaas en met mijn zoon in zijn pietenpak, maar daar kan ik nu niet bij)
Maar goed, tot slot terug naar de jaren dat mijn zoon nog geloofde. Mijn vriendin heeft een prachtig 17e-eeuws Pietenpak voor hem gemaakt voor bij de intocht, met alles erop eraan, inclusief kanten kraag. Een prachtig pagepak en ik geef hem nog de garde uit de keuken mee als roe. En ik zeg dat hij een beetje met een lage stem moet spreken. En na de aankomst bij het Centraal Station volgt de intocht met veel Pieten die pepernoten uitdelen of acrobatische toeren uithalen, muziekkorpsen, Vlaamse carnavalsgroepen en nog wat meer vrolijkheid. Ook reed er jaren het grote snoepkanon van kunstenaar Peter Zegveld mee. En ik herinner me ook nog een koetsje waar Wim Ibo altijd inzat. De stoet werd afgesloten met een bus met zieke kinderen uit het AMC.
En dan na de intocht bij Centraal Station met vrienden, ook met jonge kinderen, een kop hete chocolademelk met slagroom drinken, ergens in een café. Nagenieten van alles en van de kinderen. Geluk.
En ook dat eigen geluk zette ik voort als het Sinterklaasavond was en we het ook bij mijn vriendin vierden met haar familie. Ik heb het tweemaal gevierd met mijn ouders, een maal bij hun thuis in Den Haag en mijn moeder de pakjes aankondigde met geklop op de kamerdeur met een zichtbare zwarte handschoen die pepernoten strooide. Het ging erin als koek en later nog eenmaal bij mij thuis met beide kinderen.
Maar het hoogtepunt was toen mijn zoon nog net geloofde. Ik wilde toen ook het ideale Sinterklaas-eten presenteren. En daar was ik heel zeker over: Een pan erwtensoep met witte broodjes halfom (lever en pekelvlees) en Leerdammer-kaas. Een andere optie was broodjes garnalenkroket van Holtkamp, maar ik wil dan niet frituren. En dan heb ik het verder niet over de andere zoetigheden en het banket.
En oma maakte dan de verse erwtensoep en ik zorgde voor de rest. En oma kan ook fantastisch pianospelen. En voordat het hoogtepunt aanbreekt speelt ze de liedjes van Sinterklaas op de piano. De spanning stijgt en we gaan harder meezingen. We drinken van ons glaasje warme bisschopswijn. verwarmde wijn uit een pannetje waar een sinaasappel in heeft gelegen die bestookt is met kruidnagelen. De spanning stijgt naar een hoogtepunt, want daar wordt hard aan de deur geklopt, hard geklopt, wie zal dat zijn?
DirkJan Vos - d.vos35@chello.nl
En veel discussie over Zwarte Piet, de grootste discussie-hype ooit. Ik heb mijn mening, maar die richt zich niet op of tegen de voorstanders. Ik vaar een eigen koers. Meer uitgebreide info met brief aan de burgemeester van Amsterdam en met een lang onderzoeks-interview met mij door het Meertens Instituut. En de blanke schoorsteenpiet met zwarte vegen vind ik ook een goede oplosiing, maar ik ben er helemaal klaar mee.
Voor de Kleuren Piet! - Zwartepietendiscussie 2013/2014
__
Mees als roetveegpiet en ik, eind jaren negentig Amsterdam.
( klik op logo voor HOMEPAGE )