Zwartepietendiscussie 2013

Oktober 2014

De zwartepietendiscussie is in alle hevigheid weer losgebarsten. Ik volg het wel, maar laat het nu passeren. Vorig jaar heb ik me wel uitgesproken en ben ik voor verandering van Zwarte Piet.

Ik heb toen in een vroeg stadium een ingezonden brief gestuurd naar Het Parool en aan de burgemeester van Amsterdam, Eberhard van der Laan. De brief is niet afgedrukt door Het Parool. Wel ontving ik later een algemeen antwoord van de burgemeester.

Een aantal maanden later werd ik benaderd door een promovenda die mijn ingezonden brief bij Het Parool had ingezien. Ze wilde een interview afnemen voor mijn mening omtrent Zwarte Piet en de rol van de media daarin, met name die van de dagbladen. Vervolgens heb ik de lijst met vragen per e-mail beantwoord. Een paar maanden geleden ontving ik een pdf met het promotie-onderzoek, Engelstalig, en bleek geen van mijn meningen te zijn opgenomen. Het hele interview is nu anoniem gearchiveerd bij het Meertens Instituut.

Nu vond ik het wel aardig om de ingezonden brief en het interview online te zetten. Voer voor alle voor- en tegenstanders die de discussie nog niet beu zijn.

DirkJan

[ En anders dan ik vorig jaar beweerde, dat de media neutraal zijn in hun berichtgeving, nu -in 2014- nemen kranten openlijk meer stelling in het Pieten-debat. De NRC, met voorop hoofdredacteur Peter van der Meersch, spreekt zich nu uit voor de aanpassing van Zwarte Piet. Van der Meersch noemt Zwarte Piet racistisch en wil het debat ook aanzwengelen in België.

En dan is er ook nog de oude en verdwenen 'black face' in de Verenigde Staten. Blanke mannen, artiesten die zich vroeger zwart schminkten en zich voordeden als zwarte muzikanten. De zanger Al Jolson is het meest bekend en ook The black and white minstrel singers. Al Jolson is daar later van teruggekomen en heeft overtuigend diep zijn spijt betuigd. En Zwarte Piet is niet zwart van de schoorsteen. ]

Amsterdam, 18 oktober 2013

Geachte burgemeester, Eberhard van der Laan.

Onderstaand stukje heb ik naar Het Parool gestuurd. Het spreekt voor zich. Ik wens u veel wijsheid toe in deze kwestie.

Met vriendelijke groet,

DirkJan Vos

Voor de Kleuren Piet

Amsterdam is al eeuwenlang een stad voor buitenlanders, andersdenkenden en een plek van tolerantie, daar laten we ons als Amsterdammers ook nu nog op voorstaan. En met als laatste wapenfeit het eerste homohuwelijk dat in 2001 op het Amsterdamse stadhuis werd gesloten. Als autochtone Amsterdammer met kinderen ben ik trots op die tradities. Ik vind het dan ook maar een kleine stap om de Zwarte Piet bij de intocht en feestelijkheden rondom Sinterklaas aan te passen.

Schmink de Zwarte Piet af en geef zijn gezicht de kleuren van de regenboog. Ik ben voor de Kleuren Piet en geen enkel kind in de toekomst zal het verschil merken. Wel natuurlijk de oudere Nederlander, de ouders en grootouders. Een kwestie van wennen en tijd.

Ik heb vele malen de intocht meegemaakt tegenover het Centraal Station met mijn kinderen. Een geweldig evenement, met zanger Harry Slinger en de burgervader op de plankieren van Het Amsterdams Koffiehuis. En om precies 12.00 uur gaan de kerkklokken luiden van de Sint Nicolaas kerk. De boot met de Sint komt onder de brug vandaan. En daar zijn de pieten, maar nu geen zwarte, maar gekleurde. Voor de gelovige kinderen maakt het niks uit, de traditie is wel eerder veranderd en aangepast. Er wordt niemand wat ontnomen.

Zwarte Piet is en blijft de geknechte 'neger' met zijn kroeshaar, oorringen, grote, rode lippen, zwarte gezicht en domme boeman-taal. Kinderen herkennen niet direct deze vorm van racisme, maar het is overduidelijk discriminerend en laat zich niet simpel wegpoetsen doordat hij zwart wordt door de schoorsteen.

En hoe de rest van Nederland erover denkt, vind ik van minder belang. Amsterdam moet voorop gaan en zijn eigen koers varen, en met al die verschillende medelanders en meningen in de stad ben ik voor het sinterklaasfeest en voor de Kleuren Piet!

DirkJan Vos

Tweet na zijn dood in oktober 2017.

Bij de Zwartepietendiscussie heb ik Van der Laan een ingezonden brief gestuurd. Mogelijk heeft hij er later wat (ook letterlijk) van gebruikt:
www.dejongenskamer.nl/zwartepiet.htm

Onderzoek Meertens Instituut, Zwarte Pietdebat

Amsterdam, maart 2014

Beste L.

Ik heb de vragenlijst zo goed als ik kon beantwoord. Ik heb niet te lang bij iedere vraag stilgestaan en gelijk geantwoord. Er zitten allerlei elementen in die wat verspreid over de antwoorden zijn geplaatst. Ik vond het geen gemakkelijke opgave en ben er ruim twee uur mee bezig geweest. Toch interessant om mee te hebben gedaan en hopelijk hoor ik nog van u als het onderzoek klaar is.

Groet,

DirkJan Vos

Beschrijving context

Bestaat er naar uw mening een Nederlandse nationale identiteit?

Moeilijke vraag, maar naarmate ik ouder ben geworden denk ik van wel. De historicus Johan Huizinga schreef al lang geleden zoiets als, het nationalisme van Nederland is de afwezigheid van net nationalisme. Ergens voel ik dat nog steeds, maar zie en ervaar ook meer een eigen identiteit.

Zo ja, hoe zou u deze omschrijven? Zo nee, waarom niet?

Ik kan een nationale identiteit goed relativeren omdat we als Nederland altijd goed meegaan met de internationale wereld, maar als identiteit denk ik als eerste aan de taal. We hebben een eigen taal en waar ik ook zeer tevreden over ben. Daarnaast is er de historie waar ik kennis van heb en specifieke Nederlandse cultuuruitingen, zoals bij feesten, maar ook wat eten betreft. En voor mij betekent de Nederlandse identiteit ook om tolerant te zijn voor andersdenkenden en mensen met een ander geloof. Kernwoord en waarde is voor mij dan de vrijheid van meningsuiting. En dat we een politiek systeem hebben van een verzorgingsstaat voor iedereen

Hoe zou u racisme in Nederland omschrijven?

Het discrimineren van mensen op basis van geslacht, seksuele voorkeur, huidskleur en religie. We pretenderen een open en gelijkwaardige samenleving te zijn, maar in de praktijk leven nog steeds veel vooroordelen. En dan met name bij het vinden van een baan.

Is dit typisch voor Nederlands racisme?

Mijn punt in dezen is dat er een verschil is tussen wat mensen beweren en voorstaan en de praktijk van alle dag. Niemand is voor discriminatie maar onderwijl gebeurt het op grote schaal. Politieke correctheid die niet overeenkomt met wat mensen werkelijk vinden en naar handelen.

Is het veranderd in de afgelopen jaren?

Racisme is duidelijker naar buiten gekomen en is naar mijn idee toegenomen. Meer openlijke veroordeling van moslims, Marokkanen, Surinamers en Antillianen. moslims worden gediscrimineerd, maar dat doen zij zelf ook in sterke mate weer tegenover Joden en homoseksuelen.

Zo ja, wat ligt hieraan ten grondslag?

De politieke correctheid neemt af en mensen komen sterker op voor hun overtuigingen. Komt mogelijk ook door de meningen-cultuur via de social-media. Ook worden de standpunten van de PVV in de politiek makkelijker geaccepteerd in het publieke debat, dat was twintig jaar geleden ondenkbaar. Ook zijn oudere generaties zwaar teleurgesteld over de toestroom van buitenlanders, gevoed door problemen in met name de grote steden rondom criminaliteit door allochtonen.

Hoe zou u tolerantie in Nederland omschrijven?

Op zich nog als goed, maar niet meer zo groot als twintig jaar geleden. Om de tolerantie vast te houden moet meer worden gedaan. Toch is Nederland nog een vrijhaven van allerlei culturen en geloven en worden die beschermd door de staat.

Is tolerantie typisch Nederlands? Waarom?

Ik vind het niet typisch Nederlands, maar als land midden in Europa en in de wereld en met een rijke traditie op het gebied van vrijheid van meningsuiting, loopt Nederland nog steeds voorop. Denk aan het eerste homo-huwelijk. Wij maken ons niet druk om wat andere mensen denken en doen, mits je de ander niet belemmert. Vrijheid van het individu. Maar typisch Nederlands? Misschien toch wel als je ook denkt aan de euthanasie en het softdrugsbeleid.

Zwarte Piet

Wat is uw mening over Zwarte Piet?

Pfoe, dat is een vraag die ik eigenlijk heb proberen te beantwoorden in de ingezonden brief aan Het Parool. Om dat nu weer te herhalen, maar ik heb Zwarte Piet altijd gezien als de negerknecht van Sinterklaas, nog steeds. En negerknecht staat nog steeds zo omschreven in de laatste editie van de Van Dale. Ze hebben het online al aangepast, maar in 2005 werd dat nog zo overgenomen. Ik heb voor de geschiedschrijving een screenprintje gemaakt van het oude lemma.

Waarom denkt u dat de discussie in 2013 zo hoog is opgelopen?

Omdat veel Nederlanders zich niet als racist wilden laten wegzetten. Dat je voor Zwarte Piet bent, dan ben je nog niet tegen zwarte mensen. En ze wilden niet dat een onschuldige, maar belangrijke traditie door een paar amokmakers hun zou worden afgenomen. Het was ergens alles of niets.

Heeft u de pietitie getekend? Waarom? Hoe denkt u over deze actie?

Nee, zeker niet getekend. Ik voelde al wel in een vroeg stadium dat het zou uitdraaien op een mega-discussie. Dat werd het ook en ik beschouw het als het grootse issue dat ooit in Nederland is gevoerd, de aandacht ook in de pers, tv, radio en met name het internet was zeer groot en nog nooit zo voorgekomen. Ik snap de actie wel en het was ook qua naamgeving een succesvolle actie waar heel veel mensen positief op hebben gereageerd.

Heeft u op andere manieren deelgenomen aan protesten of uw mening geuit?

Ik heb in een vroeg stadium mijn mening gegeven over de representatie van Zwarte Piet door een brief-email te sturen naar de burgemeester van Amsterdam, Eberhart van der Laan en dezelfde mail heb ik ook naar Het Parool gestuurd. Daarnaast heb ik om mij heen wat meningen gepeild en aangegeven waar ik in de discussie stond. Ik heb de mail geschreven omdat het nog vroeg in de discussie was, maar ook om aan te geven dat wat aanpassingen niks uitmaakt voor bijvoorbeeld de geweldige intocht van de Sint in Amsterdam. Ik heb jaren met mijn kinderen de intocht bijgewoond. Schitterend, maar dan volgend jaar met een Kleuren Piet.

Wat verwacht u van Zwarte Piet en de discussie in 2014?

Die zal weer enorm oplaaien. Of het meer of minder wordt kan ik niet voorspellen. Mogelijk dat er weer stapsgewijs toch aanpassingen komen met de Zwarte Piet. En bedenk wel, toen ik klein was in de jaren zestig, was Zwarte Piet een boeman met een roe die je in de zak kon stoppen. Mijn kinderen weten daar al helemaal niets meer van. Aanpassingen zijn er al geweest. En je doet er de traditie helemaal niets tekort mee.

De media

Hoe zou u de rol van een journalist omschrijven?

Informerend en objectief.

Hoe vindt u dat de media is omgegaan met de Zwarte Piet discussie?

Daar heb ik niet direct een mening over. Ze hebben doorgegeven waar en waarover de discussie ging, maar als consument kon je zelf ook alle opinies via het internet volgen en er eventueel aan meedoen. Het was naar mijn idee de grootste media-hype die tot nu toe ooit in Nederland heeft plaatsgevonden. Daarom vond ik het ook interessant en ook daarom heb ik de mails naar de burgemeester en de krant geschreven. Ik wilde daarmee ook een duit in het zakje doen. En ik was overtuigd van mijn genuanceerde gelijk.

Hoe zou u de rol van krantenlezer omschrijven?

Oef, wat een vraag. Het ging en gaat steeds minder om de krantenlezer, maar om een meningen-carrousel op social-media en internet. Ik heb dat vrij goed gevolgd van begin tot eind. En mensen lieten zich niet overtuigen door de feiten van de geschiedenis van het sinterklaasfeest. Het duidelijkste kwam dat naar voren dat veel mensen bleven volharden dat Zwarte Piet zwart is door de schoorsteen,

Waarom heeft u besloten een brief in te sturen naar Het Parool?

Omdat ik voorvoelde dat het een groot issue zou worden en omdat ik goede argumenten had om weinig bezwaar te maken aan wat aanpassingen van de in de grond racistische Zwarte Piet. En ja, ik woon in Amsterdam en toen mijn kinderen nog geloofde in de Sint heb ik dat ook in de stad van nabij en met heel veel plezier beleefd. En ook als Amsterdammer snap ik goed dat het voor Surinamers en andere gekleurden geen leuk feest is met de negerknecht. En ik wilde een goed en kort verhaal houden met wat concrete voorbeelden en daar ben ik in de brief mee geslaagd. Ik ben niet iemand die ingezonden brieven schrijft en ik doe niet mee aan social-media. Het was leuk geweest als Het Parool de brief had afgedrukt, qua ego en intellectuele ijdelheid, maar dat is niet gebeurd. De discussie had al weer een heel andere dynamiek gekregen.

Hoe vaak leest u de krant? Welke?

Ik kan iedere dag Het Parool lezen via een soort van gedeeld abonnement, maar doe dat nog maar zelden. Heeft ook andere redenen. Ik ben van een intensieve en brede krantenlezer geëvolueerd, naar eerst alleen nog de vrijdag en zaterdag van NRC en de Volkskrant, tot alleen nog maar volgen via internet. Het Parool heb ik nog wel lang iedere dag gelezen.

Waarom heeft u gekozen voor die krant?

Omdat er nog steeds veel lokaal nieuws in staat. En ik volg het ook vanwege de life-style en wat er leeft onder jongere mensen.

Leest u ook andere kranten?

Af en toe de NRC of de Volkskrant, terwijl ik die vroeger vrijwel dagelijks las. Ik woon in Amsterdam vanwege mijn kinderen, maar ik ben geboren en getogen in Den Haag. Daar lazen we, en ik ook zelf later, de Haagsche Courant. Ik ben altijd een grote krantenliefhebber geweest, totdat het internet opkwam.

Wat vindt u van de berichtgeving over Zwarte Piet in uw krant?

Daar heb ik geen mening over, want dat weet ik niet, of kan ik me niet goed herinneren. Ik heb er overal veel over gelezen, maar nog het meest de meningen van mensen bij artikelen in de online-media.

Vindt u de krant objectief of neutraal met betrekking tot de Zwarte Pieten discussie?

Dat weet ik niet, nog van Het Parool of andere kranten. Ze speelden een dienende rol in de discussie van alle mensen in het debat. Ik heb wel allerlei achtergrondverhalen gelezen over het ontstaan van de Zwarte Piet. En ja, de conclusies in het debat waren dan soms ook -terecht- gekleurd. Het gaat om feiten die je ook als krant mag duiden.

Vindt u dat de krant alle kanten van de discussie voldoende belicht heeft?

Ik denk het wel, maar dat kan ik moeilijk beoordelen. Kranten lijken steeds meer op elkaar, de Telegraaf uitgezonderd.

Is dit een debat/ nieuwsitem op zich of omvat het volgens u een groter debat? Zo ja, welke?

Zeker een groter issue en het onderwerp dat we in Nederland niet willen erkennen dat zwarte mensen worden gediscrimineerd, in het verleden niet en nu ook niet.

Wie zag u als belangrijke personen in het debat? Waarom?

Voor mijn standpunt de schrijver Robert Vuijsje. Hij heeft een opiniestuk geschreven in de Volkskrant en hield een pleidooi voor de Kleuren Piet. Ik kon daar van harte mee instemmen. Andere namen weet ik nu niet te noemen, maar destijds las ik alles over het onderwerp.

Waarom is het belangrijk dat deze meningen worden belicht in de media?

Dit was een uitzonderlijke discussie die aan alles raakte omtrent de identiteit van veel Nederlanders. Mij raakte het totaal niet en ik vind het belangrijk dat ook die mening en overtuiging aan bod komt. Wij waren sterk in de minderheid. En ik neig er naar om in het publieke debat weer meer te polariseren. Laat tegenovergestelde meningen maar goed voor het voetlicht komen.

Hoe denkt u over de machtspositie van de media?

Weer een moeilijk te beantwoorden vraag. Ik denk dat die steeds meer aan het afbrokkelen is. De media worden steeds meer gelijk in het doorgeven van feiten en gebeurtenissen, maar dat ze zich kunnen willen en profileren met een bepaalde signatuur door commentaren en opiniestukken. De media bevestigen de oordelen van mensen. Er zijn niet zo veel bepalende opiniemakers meer. Daar zitten mensen ook niet op te wachten: ze hebben zelf opinies en ventileren die. Ik heb dat in deze kwestie ook gedaan.

Hoe denkt u dat de media, inclusief deze krant, het debat beïnvloed hebben?

Vrijwel geen invloed. De meningen waren vooraf geformuleerd en vrijwel niemand is van standpunt veranderd. Maar dat gaat vanzelf gebeuren als Zwarte Piet langzaamaan wordt aangepast.

Welke boodschap denkt u dat de krant over heeft willen brengen met betrekking tot deze discussie?

Geen idee. Veel kranten hebben allerlei stukken ook online gezet, en die heb ik wel gelezen, maar ik kan niet iets specifieks duiden met betrekking tot een boodschap. Het was ook een meta-discussie over het begrip discussie. Het verbaast me ook niets dat het Meertens Instituut deze kwestie heeft opgepikt voor een onderzoek. Het was een bijzonder debat met veel bijzondere kanten.

Heeft u nog opmerking of aanvullingen die interessant zouden kunnen zijn voor dit onderzoek?

Die kan ik niet zo een twee drie noemen, en door alle antwoorden heen heb ik geprobeerd allerlei elementen aan te dragen. Maar over de discussie en mijn standpunt zelf heb ik vrijwel niets geschreven, daarvoor verwijs ik naar mijn ingezonden brief naar Het Parool en de burgemeester van Amsterdam. Nog een puntje dan, mijn kinderen zaten op een witte school in het centrum van Amsterdam, maar toch zijn zij gewoon opgegroeid met de Kleuren Piet die al bij een eerdere discussie in de jaren negentig werd ingevoerd. En dat ging en gaat verder prima. Het is net als zoiets als de groene spelling waar ik een aanhanger van ben geworden. Oudere mensen willen niet meer wennen aan de pannenkoek met een tussen-n, maar voor jonge mensen is het eenvoudig aan te leren. Allemaal een kwestie van wennen.